Aleksander Drożdżyński, znany również jako Aleksander Kahane, to postać niezwykle ważna w polskim krajobrazie kulturowym. Urodził się 19 sierpnia 1925 roku w Tomaszowie Mazowieckim, gdzie rozpoczęła się jego wyjątkowa życiowa podróż. Jego twórczość obejmowała różnorodne formy ekspresji, co czyni go nie tylko dziennikarzem, ale również publicystą, pisarzem oraz satyrykiem.
Drożdżyński, pochodzenia żydowskiego, zyskał uznanie dzięki swoim przemyśleniom i spostrzeżeniom, które poruszały ważne tematy społeczne i polityczne. Jego prace charakteryzowały się przenikliwością oraz humorem, co pozwalało mu angażować czytelników w istotne kwestie współczesności.
Ostatecznie odszedł 17 lutego 1981 roku w Düsseldorfie, pozostawiając po sobie znaczący dorobek artystyczny i dziennikarski, który nadal inspiruje kolejne pokolenia twórców i myślicieli.
Życiorys
W trakcie II wojny światowej Aleksander Drożdżyński został uwięziony w łódzkim getcie. W latach 1944–1945 przebywał w niemieckich obozach koncentracyjnych, takich jak Auschwitz-Birkenau, Dachau oraz Bergen-Belsen, gdzie doczekał się wyzwolenia przez brytyjskie siły zbrojne.
W 1944 roku, po zlikwidowaniu łódzkiego getta, Aleksander Kahane został deportowany razem z siostrą Zysią (Zosią) do Oświęcimia, a następnie trafił do podobozu Althammer. Ten obozowy kompleks, znany jako Stara Kuźnia (niem. Althammer), znajduje się w pobliżu Halemby, obecnie dzielnicy Rudy Śląskiej. Więźniowie pierwszych osadników przybyli tam w połowie września 1944 roku. Już na początku października liczba osób zamkniętych w Althammer wynosiła około 500, w przeważającej części Żydów przybyłych z Polski, Francji oraz Węgier. Osiedle znajdowało się w ośmiu drewnianych barakach, wcześniej zamieszkałych przez włoskich żołnierzy. Całość obozu była ściśle otoczona podwójnym ogrodzeniem z drutu kolczastego, a wewnętrzny obręb był pod napięciem elektrycznym.
Więźniowie skupiali się głównie na budowie elektrowni, prowadząc prace związane z kopaniem fundamentów i rowów melioracyjnych, a także układaniem kabli. Obozem zarządzał SS-Oberscharführer Hans Mirbeth, wspierany przez rezerwistów Wehrmachtu oraz strażników z jednostek przemysłowych. Niestety, w obozie zmarło co najmniej 20 więźniów, a liczba tych, którzy zostali deportowani do Birkenau, pozostaje nieznana. Na początku 1945 roku, większość ocalonych zmuszono do ewakuacji pieszo w kierunku Gliwic, z dalszym transportem kolejowym do innych obozów. Tylko nieliczni z tych, którzy pozostali za kratkami, zostali wyzwoleni przez żołnierzy Armii Czerwonej.
Jedynym trwałym śladem, jaki Aleksander Drożdżyński pozostawił z czasów pobytu w Althammer, są jego wspomnienia, które zostały opublikowane w Zeszytach Oświęcimskich pod tytułem: „Mały spokojny obóz”. Po zakończeniu wojny, w latach 1946–1949, studiował filozofię oraz sanskryt w Krakowie i Wrocławiu, specjalizując się w tematyce historycznej oraz satyrycznej, wykształcony w duchu żydowskiego humoru, który przekazali mu ojciec i dziadek.
Był autorem uznanej książki „Oberländer” oraz pierwszego zbioru żydowskiego humoru w powojennej Polsce – „Mądrości żydowskie”, który ilustrował jego bliski przyjaciel Szymon Kobyliński. Jego znakomita pamięć oraz talent do opowiadania dowcipów sprawiły, że z łatwością zabrano go na scenę. Aleksander Drożdżyński pisał także teksty satyryczne, a w PRL pracował dla Polskiej Agencji Prasowej (PAP) i Centralnej Agencji Fotograficznej (CAF). Jego dzieła cieszyły się dużym zainteresowaniem zarówno w kraju, jak i za granicą; na przykład rosyjskie wydanie „Mądrości żydowskich” zostało opublikowane w samizdacie w ZSRR.
W 1968 roku, w wyniku antysemickiej nagonki w Polsce, wywołanej wydarzeniami marcowymi, Aleksander stracił pracę, co doprowadziło do zakazu publikacji jego tekstów. Został szefem redakcji w gazecie „Krzyżówka” i wkrótce później zmuszony do emigracji, osiedlił się w Niemczech. Tam wydaje kolejne książki w języku niemieckim i pracował jako dziennikarz, również w radio (Deutschlandfunk, WDR), zajmując się tematyką żydowskiej kultury („Janusz Korczak i jego dzieci”, „Komeda”, „Żydowskie elementy w muzyce rozrywkowej”). Zmarł w Düsseldorfie na raka trzustki, a tablica pamięci, poświęcona jego osobie, znajduje się na cmentarzu żydowskim, przy ulicy Okopowej w Warszawie, chociaż umieszczono na niej błędny rok jego śmierci – 1980.
Był mężem Wandy z domu Sosnowskiej, która zmarła w Düsseldorfie 5 marca 2008 roku. Para doczekała się trójki dzieci: Kasi, Lidii i Piotra.
Twórczość (wybór)
Twórczość Aleksandra Drożdżyńskiego obejmuje szereg istotnych publikacji, które zdobyły uznanie w literaturze dotyczącej kultury żydowskiej oraz historii. Oto kluczowe dzieła, które warto wyróżnić:
- Mądrości żydowskie (Wiedza Powszechna 1960; Unicorn Publishing Studio, Warszawa-Londyn 1993, ISBN 1-870886-10-0),
- Oberlaender. Przez „Ostforschung” wywiad i NSDAP do rządu NRF (wespół z Przemysławem Burchardem, 1960),
- Kariera ministra (wespół z Przemysławem Burchardem; Wyd. MON 1963; seria: „Żółty Tygrys”),
- Der politische Witz im Ostblock (Droste Verlag GmbH, Düsseldorf 1974, 1976, ISBN 3-7700-0395-0),
- Jiddische Witze und Schmonzes (Droste Verlag GmbH, Düsseldorf 1976, ISBN 3-7700-0414-0),
- Alexander Drozdzynski’s Gessamelte Witze aus aller Welt (ilustracje: Szymon Kobyliński; Droste Verlag GmbH, Düsseldorf 1977, ISBN 3-7700-0455-8),
- Das verspottete Tausendjährige Reich. Witze gesammelt von Alexander Drozdzynski (ilustracje: Stanisław Tomaszewski, Droste Verlag GmbH, Düsseldorf 1978, ISBN 3-7700-0516-3),
- Pilpul, czyli z mądrości żydowskich (Wyd. Sztuka Polska 1988),
- Dowcipy i mądrości żydowskie (Ad Oculos 2006, ISBN 83-87907-80-4).
Każda z tych książek przyczynia się do zrozumienia kultury żydowskiej oraz specyfiki humoru w różnych kontekstach historycznych, prezentując twórczość Aleksandra Drożdżyńskiego jako wartościowy element literackiego dziedzictwa.
Przypisy
- a b c d Szymon Kobyliński: Noniusz. Wspominki z życia zewnętrznego. Warszawa: Iskry, 1986 r., s. 241–245. ISBN 83-207-0626-2.
Pozostali ludzie w kategorii "Media i komunikacja":
Artur Benni | Moszek Dłużnowski | Tomasz Olbratowski | Wiktor Legowicz | Mieczysław Wójcicki | Eligiusz LasotaOceń: Aleksander Drożdżyński