Moszek Dłużnowski

Media i komunikacja

Moszek Dłużnowski, znany również jako Moshe Dluznowsky, urodził się 22 lutego 1903 roku w Tomaszowie Rawskim, w województwie mazowieckim. Jego życie zakończyło się 30 lipca 1977 roku w Nowym Jorku.

Był on postacią znaczącą w świecie kultury żydowskiej, pełniąc funkcje dziennikarza, publicysty, pisarza i dramaturga. Jako redaktor w czasopiśmie „Tomaszower Wochenblat”, odegrał ważną rolę w integracji społeczności żydowskiej w swoim regionie oraz w dokumentowaniu ich doświadczeń. Jego twórczość obejmowała różnorodne formy literackie , co potwierdza jego wszechstronność oraz zaangażowanie w życie społeczne.

Rodzina i edukacja

Pochodził z ubogiej rodziny żydowskiej, co miało duży wpływ na jego życie i późniejsze twórczości. Był synem Mordechaja Henocha Dłużnowskiego (1870-1934), drobnego sklepikarza, oraz Estery z domu Pijus (1870-1942), córki Rywena i Brandli. Miał czterech starszych braci oraz młodszą siostrę, co wprowadzało go w otoczenie pełne odpowiedzialności i wsparcia rodzinnego.

Nauki pobierał w swoim rodzinnym mieście, a jego edukacja odbywała się m.in. w chederze Icchaka Miltera, który był znany jako prawdziwa kuźnia talentów dla wielu pisarzy i dziennikarzy tworzących w języku jidysz.

W lipcu 1947 roku w Nowym Jorku zawarł związek małżeński z Bertą Klebanow (zm. 1994), która była emigrantką z Mińska oraz nauczycielką aktywnie zaangażowaną w promocję kultury żydowskiej oraz języka jidysz.

Ze związku tego przyszło na świat dwoje dzieci. Córka, Esti Dunow (ur. 1948), stała się malarką oraz historykiem sztuki, ze szczególnym uwzględnieniem twórczości żydowskiej, a zwłaszcza dzieł malarza Chaima Soutine. Z kolei syn, Henry Dunow (ur. 1953), zyskał uznanie jako agent literacki oraz współwłaściciel agencji „Dunow, Carlson and Lerner Literary Agency” od 1997 roku.

Henry, który razem z siostrą przyjął zamerykanizowaną wersję nazwiska Dunow, wydał dzieło zatytułowane The Way Home: Scenes from a Season, Lessons from a Lifetime w 2001 roku, w którym dzieli się wspomnieniami o ojcu i rodzinie.

Działalność dziennikarska w Europie

W okresie od 1925 do 1930 roku, Moszek Dłużnowski pełnił rolę redaktora w lokalnym czasopiśmie pod tytułem „Tomaszower Wochenblat”, które ukazywało się w języku jidysz. Był także zaangażowany w działalność syjonistyczną jako członek partii „Poalej-Syjon”. W 1930 roku Dłużnowski postanowił opuścić swoje rodzinne miasto, kierując swe kroki do Francji.

Osiedlił się w Paryżu, gdzie mieszkał również jego starszy brat Abram. Niestety po aneksji Francji przez niemieckich hitlerowców, Abram został aresztowany w Paryżu, a następnie deportowany do obozu koncentracyjnego w Auschwitz-Birkenau, gdzie zginął 25 kwietnia 1942 roku.

Na terenie Paryża, Moszek Dłużnowski pracował jako korespondent dla różnych żydowskich czasopism, w tym dla „Parizer Wochenblat”. Tuż przed aneksją Francji przez hitlerowców, zdecydował się na przenosiny do Maroka. W 1942 roku Dłużnowski wyruszył w dalszą podróż, tym razem do Stanów Zjednoczonych Ameryki Północnej.

Działalność twórcza w Stanach Zjednoczonych

Po przybyciu do Stanów Zjednoczonych, Mosze Dłużnowski osiedlił się w Nowym Jorku, gdzie kontynuował swoją dziennikarską oraz literacką działalność, posługując się językiem jidysz. Jego twórczość, obejmująca zarówno utwory literackie, jak i krytyczne, ukazywała się w nowojorskim piśmie dla Żydów, znanym jako „Forwerts / The Forwards”, a także w wielu innych czasopismach żydowskich publikowanych w Paryżu, Buenos Aires, Meksyku oraz Izraelu.

Dłużnowski był członkiem amerykańskiego stowarzyszenia pisarzy żydowskich, znanego jako Yiddish PEN Club. Utrzymywał bliskie relacje z innymi pisarzami pochodzenia polskiego, w tym z Isaakiem Bashevisem Singerem, który na stałe zapisał się w historii literatury jako przyszły laureat nagrody Nobla w 1978 roku.

W 1949 roku za swoją książkę Dos Rod fun Mazel („Koło Fortuny”, Nowy Jork 1949, s. 419) Dłużnowski został uhonorowany nagrodą literacką imienia Cwi Kessela (Zvi Kessel Literary Price). Najbardziej rozpoznawalnym dziełem Dłużnowskiego była jego sztuka Der ajnzame szif / The Lonesome Ship („Samotny statek”), która zyskała dużą popularność i była wystawiana w Nowym Jorku oraz Los Angeles, z reżyserią Moryca Schwartza. Sztuka ta znalazła również swoje miejsce na scenie Teatru Żydowskiego Idy Kamińskiej w Warszawie, gdzie odbyła się jej polska premiera 17 czerwca 1961 roku.

W późniejszych latach, Dłużnowski zmagał się z poważnymi problemami zdrowotnymi, w tym z chorobami serca. Jego życie zakończyło się nagle po drugim ataku serca, pozostawiając po sobie trwały ślad w literaturze jidysz.

Wybrane publikacje książkowe

Mosze Dłużnowski jest uznawanym autorem, który stworzył wiele nowel, esejów oraz sztuk teatralnych, z których większość została napisana w języku jidysz. Wśród jego istotnych dzieł literackich wyróżniają się pozycje takie jak:

  • Dos Rod fun Mazel („Koło Fortuny”, New York 1949, s. 419) – nominowana do literackiej nagrody im. Cwi Kessella,
  • A brunem baym veg („Studnia przy drodze”, Buenos Aires 1953, s. 254),
  • Dem tepers tejter (1955); jego wersja w języku hiszpańskim to Las Hijas del alfarero, Buenos Aires 1959, przetłumaczona przez Arie Zafrán i Susana R. de Zafrán, s. 503, oraz angielska wersja The Potter’s Daughter, Londyn 1959,
  • Harbst in vayngorntn: dertseylungen un drames („Jesień w winnicy: nowele i dramaty”, Buenos Aires 1956, s. 321),
  • Der Rayvogn (Buenos Aires 1958),
  • Vi a Boim in feld („Drzewo na polu”, Buenos Aires 1958, s. 492),
  • Vintmiln („Wiatraki”, Buenos Aires 1963, s. 560),
  • Tirn un fentster („Drzwi i okna”, Buenos Aires 1966, s. 228),
  • sztuka Der ajnzame szif („Samotny statek”) – najbardziej znane dzieło dramatyczne Dłużnowskiego.

Literatura

W literaturze dotyczącej postaci Moszka Dłużnowskiego można znaleźć wiele istotnych odniesień. Oto niektóre z nich:

  • A. Cygielman, Tomaszow Mazowiecki, w: Encyclopaedia Judaica, vol. 15, Jerusalem 1982, s. 1215 (tu, Moshe Dolzenowsky),
  • Henry Dunow, The Way Home: Scenes from a Season, Lessons from a Lifetime, New York 2001, s. 65-84, 188-193, 229-230,
  • Beate Kosmala, Juden und Deutsche im polnischen Haus. Tomaszów Mazowiecki 1914-1939, Berlin 2001, s. 47 (notka biogr.), 99-101,
  • B. Katz, Moyshe Dluznovski, „Mendele: Yiddish Literature and Yiddish Language”, vol. 7, nr 164, z dn. 6 III 1998,
  • J. Leftwich (ed.), An Anthology of Modern Yiddish Literature, The Hague – Paris 1974, s. 329-330 (nota biogr.),
  • F. Mohrer, M. Web (eds.), Guide to the YIVO Archives, New York 1997, s. 68,
  • N. Sandrow, Vagabond Stars: A World History of Yiddish Theater, Syracuse 1996, s. VI, 256, 406, 431, 436 (tu, Moyshe Dluzhnovsky),
  • Krzysztof Tomasz Witczak, Słownik biograficzny Żydów tomaszowskich, Łódź – Tomaszów Mazowiecki 2010, Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego, ISBN 978-83-7525-358-0, s. 78-79 (biogram, fot.).

Oceń: Moszek Dłużnowski

★★★★★
Średnia ocena:5 Liczba ocen:16