Stanisław Zwojszczyk

---

Życiorys

Stanisław Zwojszczyk urodził się 16 września 1894 roku w Tomaszowie Mazowieckim, wówczas w obszarze powiatu brzezińskiego w guberni piotrkowskiej. Był synem Aleksandra oraz Marii z Rudnych. W 1909 roku zakończył edukację w rosyjskiej czteroklasowej szkole w Końskich, a w 1911 roku dołączył do drużyny harcerskiej, która została zorganizowana przez druha Jana Sadowskiego i w 1913 roku przekształciła się na drużynę Sokolą.

W dniu 2 października 1914 roku zgłosił się do Biura Werbunkowego w Legionach Polskich w swoim rodzinnym mieście. 15 października wstąpił do plutonu pod dowództwem drużynowego Jana Sadowskiego, a następnie udał się do Piotrkowa, gdzie został przydzielony do batalionu uzupełniającego dowodzonego przez Albina Fleszara, znanego jako „Satyr”. Wkrótce przeniesiono go do 3. kompanii IV batalionu 1 pułku piechoty, a później do 3. kompanii I batalionu 5 pułku piechoty. Dostał awans na kaprala, ale 17 lipca 1917 roku, w czasie kryzysu przysięgowego, został internowany w Szczypiornie. Został zwolniony z obozu 8 marca 1918 roku, a dwa dni później powrócił do Tomaszowa, gdzie wstąpił do Polskiej Organizacji Wojskowej oraz objął dowództwo plutonu.

11 listopada 1918 roku brał udział w procesie rozbrajania niemieckich żołnierzy. Wkrótce po tym, w listopadzie 1918 roku, dołączył do 28 pułku piechoty, w ramach którego walczył w rejonie Cieszyna oraz w Małopolsce Wschodniej. 23 stycznia 1919 roku, po ukończeniu pułkowej szkoły podoficerskiej, awansował na plutonowego. 7 marca tego samego roku odniósł ranę w prawą dłoń pod Gródkiem Jagiellońskim.

Od kwietnia 1919 roku uczestniczył w walkach przeciwko bolszewikom w 1 pułku piechoty Legionów. W styczniu 1920 roku, w trakcie bitwy pod Dyneburgiem, doznał odmrożenia nóg, co skutkowało trzema miesiącami spędzonymi w szpitalu. W kwietniu tego roku, jako sierżant, dowodził plutonem w trakcie wyprawy kijowskiej. Jego odwaga i umiejętności bojowe zaowocowały licznymi wyróżnieniami za walki, które miały miejsce 5 czerwca pod Barachtami, 9 lipca w bitwie pod Równem, 19 sierpnia w bitwie pod Drohiczynem, 28 sierpnia pod Starosielcami i 27 września 1920 roku pod Żyrmunami.

Na mocy dekretu Naczelnego Wodza z 30 września 1920 roku, w wyniku wyjątkowych czynów na polu bitwy, został mianowany podporucznikiem. 22 marca 1921 roku Naczelny Wódz zatwierdził jego awans z dniem 1 grudnia 1920 roku. W latach 16 marca 1921 do 22 maja 1922 uczył się w Wielkopolskiej Szkole Podchorążych Piechoty w Bydgoszczy, gdzie ukończył XII klasę, która była zorganizowana dla oficerów młodszych. W dniu 11 maja 1921 roku dowódca 1 pp Leg. podpułkownik Jan Kazimierz Kruszewski wnioskując o odznaczenie go Orderem Virtuti Militari, opisał instynkty oraz odwagę Zwojszczyka w trudnych warunkach.

Dnia 9 VII 20 r. w akcji 1 Dywizji Legionów na Równe, III/1 pp Leg. zajął obronną pozycję na północ od miasta. Oddziały nasze były silnie napierane przez spieszoną kawalerię Budionnego, która zasypywała silnym ogniem nasze pozycje. Dowództwo I Brygady nakazało odwrót o godz. 21, który należało przeprowadzić nadzwyczaj ostrożnie, by opóźnić jak najdłużej posuwanie się nieprzyjacielskich oddziałów za cofającą się 1 Dywizją. Po wycofaniu się baonu, zostawiono podporucznika Zwojszczyka (wówczas sierżanta) z dwoma plutonami celem maskowania obsady pozycji baonu. Gdy cały baon marszerrował już nakazaną drogą odwrotu, został ppor. Zwojszczyk zaatakowany silnie przez nieprzyjaciela. Dzięki zręcznemu obsadzeniu odcinka przez ppor. Zwojszczyka i dzięki jego odwadze, nieprzyjaciel nie zorientował się w sytuacji i zaprzestał ataku, widząc bohaterski opór polskiej obsady. Dzięki świetnemu maskowaniu i kierownictwu w obronie przez ppor. Zwojszczyka, zdołał się III/1 pp Leg. wycofać spokojnie nie budząc w nieprzyjacielu żadnych wątpliwości co do dalszej naszej obecności.

3 maja 1922 roku został zweryfikowany w stopniu podporucznika ze starszeństwem od 1 czerwca 1919 i 130. lokatą w korpusie oficerów piechoty. Po ukończeniu kursu wrócił do 1 pp Leg. jako dowódca plutonu oraz kompanią, a także pełnił funkcję adiutanta batalionu. 12 lutego 1923 roku prezydent RP awansował go na porucznika z dniem 1 stycznia 1923 roku, a jego lokata wynosiła 26. w korpusie oficerów piechoty. Natomiast 2 kwietnia 1929 roku prezydent RP nadał mu stopień kapitana w korpusie oficerów piechoty z 25. lokatą.

W sierpniu 1929 roku Zwojszczyk został przeniesiony do Korpusu Kadetów nr 3 w Rawiczu, pełniąc tam rolę instruktora. 30 sierpnia 1930 roku awansował na stanowisko dowódcy kompanii szkolnej. W marcu 1932 roku przeszedł do Korpusu Ochrony Pogranicza jako oficer materiałowy batalionu KOP „Ostróg”. 16 listopada 1932 został komendantem powiatowym Przysposobienia Wojskowego i Wychowania Fizycznego w Krzemieńcu, prowadząc także działania w Zarządzie Powiatowym Związku Strzeleckiego. W 1935 roku dowodził batalionem KOP „Kleck”, a 7 sierpnia 1936 roku rozpoczął czteromiesięczny kurs w Centrum Wyszkolenia Piechoty w Rembertowie. Po jego ukończeniu objął dowództwo kompanii odwodowej, a później przeszedł do korpusu oficerów administracji.

W marcu 1939 roku wyruszył na stanowisko kwatermistrza Baonu KOP „Kleck”. W kampanii wrześniowej 1939 roku, na czele odtworzonego batalionu KOP „Kleck”, walczył przeciwko agresji ZSRR, a 1 października 1939 roku dowodził batalionem w bitwie pod Wytycznem, gdzie prawdopodobnie dostał się do niewoli sowieckiej. Został internowany w obozie w Kozielsku, a 11 lub 12 kwietnia 1940 roku został przetransferowany do naczelnika Zarządu NKWD Obwodu Smoleńskiego. 13 lub 14 kwietnia 1940 roku został zamordowany w Katyniu, a jego ciało pogrzebano tam. Od 28 lipca 2000 roku Zwojszczyk spoczywa na Polskim Cmentarzu Wojennym w Katyniu, a jego pamięć honorowana jest symbolicznym grobem na cmentarzu Parafialnym św. Rodziny we Wrocławiu (sektor 18-22-1a-1b).

5 października 2007 roku minister obrony narodowej, Aleksander Szczygło, pośmiertnie mianował go na stopień majora, a ogłoszenie odbyło się 9 listopada 2007 roku w Warszawie podczas uroczystości „Katyń Pamiętamy – Uczcijmy Pamięć Bohaterów”. Stanisław Zwojszczyk był żonaty i miał dwie córki: Zdzisławę Lilianę, urodzoną 5 marca 1926 roku oraz Wiesławę Helenę, urodzoną 16 lutego 1930 roku.

Ordery i odznaczenia

Stanisław Zwojszczyk został uhonorowany licznymi odznaczeniami, które świadczą o jego zasługach oraz poświęceniu w służbie kraju. Oto lista najważniejszych z nich:

• Krzyż Srebrny Orderu Wojennego Virtuti Militari nr 4789,
• Krzyż Niepodległości – nadany 13 kwietnia 1931 roku „za pracę w dziele odzyskania niepodległości”,
• Krzyż Walecznych – przyznany czterokrotnie,
• Srebrny Krzyż Zasługi,
• Medal Pamiątkowy za Wojnę 1918–1921,
• Medal Dziesięciolecia Odzyskanej Niepodległości,
• Odznaka „Za wierną służbę”,
• Odznaka Pamiątkowa Więźniów Ideowych,
• łotewski Order Pogromcy Niedźwiedzia III klasy – nadany w 1922 roku,
• łotewski Medal Pamiątkowy 1918-1928 – przyznany 6 sierpnia 1929 roku.

---

Oceń: Stanisław Zwojszczyk

---