Halina (Hinda) Rubinek, znana również pod pseudonimami „Hela” oraz „Helena”, to postać, która na stałe zapisała się w historii Polski. Urodziła się 21 maja 1924 roku w Tomaszowie Mazowieckim, a jej życie zakończyło się tragicznie 23 marca 1943 roku w obozie KL Auschwitz.
Była ona działaczką ruchu oporu „Akiwa”, a także uczestniczką tajnego nauczania, które miało miejsce w tomaszowskim getcie. Niezwykła odwaga Haliny została uwieczniona jej przynależnością do organizacji bojowej „Frajhajt”, gdzie aktywnie brała udział w zbrojnych działaniach przeciwko okupantowi.
Wielkie znaczenie miała także jej rola jako łączniczki Żydowskiej Organizacji Bojowej, co świadczy o jej determinacji i chęci walki o wolność swoją oraz innych. Halina Rubinek stała się jedną z licznych ofiar terroru hitlerowskiego, pozostawiając po sobie niezatarte ślady w świadomości narodowej.
Rodzina
Halina Rubinek była ważną postacią z bogatym dziedzictwem rodzinnym. Urodziła się jako córka Hersza Mordki (Hirsza Mordechaja) Rubinka oraz Ajdli, znanej również jako Adela Szternfeld. Jej ojciec, który zmarł w 1942 roku, był nie tylko handlarzem, ale również właścicielem wiodącej firmy tekstylnej, co świadczy o przedsiębiorczości rodziny.
Rodzina prowadziła swoje życie w Tomaszowie Mazowieckim, gdzie zamieszkiwała w budynku murowanym przy ul. św. Antoniego 38 m. 4. Ten dom znajdował się w bliskim sąsiedztwie parku dra Jana Serafina Rodego, co świadczy o ich dostępie do przestrzeni rekreacyjnych.
Dziadkowie Haliny, Josek Rubinek oraz Fajga z Elbingerów, również mieli swoje korzenie w tym regionie. Mieszkali w pobliżu, przy ul. św. Antoniego 19 m. 1, ich życie oraz historie przyczyniały się do bogatego dziedzictwa, z którego Halina się wywodziła.
Edukacja
Halina Rubinek rozpoczęła swoją edukację w 8-klasowym Prywatnym Gimnazjum Żeńskim Anny Wajkselfiszowej. Już w IV klasie podjęła decyzję o przystąpieniu do ruchu młodzieżowego „Akiwa”, co miało miejsce bez zgody jej rodziców. Ruch ten łączył w sobie idee socjalizmu oraz dążył do odtworzenia żydowskiego państwa na obszarze Palestyny. Warto zaznaczyć, że „Akiwa” była szczególnie popularna wśród młodzieży akademickiej, zwłaszcza studentów Uniwersytetu Jagiellońskiego.
Pomimo zaangażowania w tę inicjatywę, Halina nie brała udziału w letnich obozach „Akiwy” w 1938 oraz 1939 roku, z uwagi na zdecydowany sprzeciw jej rodziców.
Działalność konspiracyjna w okresie okupacji
W trakcie okresu okupacji Halina Rubinek aktywnie uczestniczyła w działaniach edukacyjnych, współpracując z organizacją „Akiwy”. Razem z Beniaminem Waldem (1925-2006) stworzyli w latach 1940–1942 grupę skautowską, która nie tylko prowadziła nauczanie, ale także czuwała nad bezpieczeństwem uczniów, chroniąc ich przed zdemaskowaniem. W połowie 1940 roku, mając cichą zgodę rodziny, która została przesiedlona do getta tomaszowskiego (na ul. Słoneczną 8) 20 listopada 1941, Halina zaangażowała się w działalność konspiracyjną. Dołączyła do żydowskiej organizacji młodzieży walczącej, znanej jako „Frajhajt” („Wolność”).
Od 1940 roku pełniła funkcję łączniczki, nawiązuąc komunikację pomiędzy gettem tomaszowskim a innymi, zamkniętymi żydowskimi dzielnicami w Generalnym Gubernatorstwie, w tym z krakowskim. Halina idealnie pasowała do tej roli, będąc inteligentną, sprytną i opanowaną osobą. Dzięki swojej „aryjskiej” aparycji oraz biegłej znajomości literackiego języka polskiego, potrafiła skutecznie poruszać się w tych trudnych warunkach. Jak zauważyła Gusta Dawidsohn-Dränger (ps. „Justyna”), Halina była kluczowym ogniwem w utrzymywaniu kontaktów między Żydami z Krakowa i Tomaszowa. W swoich podróżach korzystała z fałszywych dokumentów, co znacznie ułatwiało jej działalność.
Na początku 1942 roku, gdy pojawiły się sygnały o planach likwidacji getta tomaszowskiego, Halina nielegalnie przedostała się do Krakowa wraz z inną mieszkanką Tomaszowa, Esterą Michlewicz (1923-1943), znaną jako „Irena”. Tam przeszła przeszkolenie wojskowe w obozie letnim we wsi Kopaliny, pomiędzy Bochnią a Wiśniczem. Od sierpnia 1942 roku aktywnie działała jako łączniczka Żydowskiej Organizacji Bojowej. Wkrótce zorganizowała pięcioosobowe grupy bojowników, składające się z młodzieży żydowskiej z Tomaszowa, które były odpowiedzialne za tworzenie fałszywych dokumentów, ułatwiających przemieszczanie się poza teren getta.
W okresie od września do grudnia 1942 roku Halina brała udział w różnych akcjach sabotażowych, m.in. w niszczeniu linii kolejowej Bochnia-Kraków. 22 grudnia 1942 roku była uczestniczką tzw. akcji „gwiazdkowej”. Beniamin Yaari-Wald podaje, że Halina, wraz z pięcioma bojownikami z Tomaszowa, zaatakowała kawiarnię „Cyganeria”, co doprowadziło do zabicia 7 Niemców oraz ranienia kolejnych 13. W tym samym czasie Żydowska Organizacja Bojowa przeprowadziła ataki na inne popularne miejsca rozrywki przeznaczone dla Niemców, takie jak kawiarnia „Esplenada”, klub oficerski „Zakopianka”, teatr „Scala” oraz kasyno w budynku Muzeum Narodowego. Reakcja niemiecka była natychmiastowa, a większość członków ŻOB z Krakowa została aresztowana na podstawie informacji przekazanych przez żydowskich kolaborantów.
Więzienie, śmierć
Po aresztowaniu Halina Rubinek osadzona została w żeńskim oddziale więzienia Montelupich, konkretne w celi nr 15, zlokalizowanej przy ulicy Helclów. W marcu 1943 roku zobowiązana była do pracy w pralni więziennej, co dawało jej możliwość kontaktu z innymi więźniami, w tym z członkami organizacji „Frajhajt”, którzy przebywali w męskiej części tego samego zakładu. Niestety, 19 marca 1943 roku Halina została deportowana do obozu koncentracyjnego w Auschwitz, gdzie tragicznie zginęła 23 marca 1943. Istnieje również jedna z wersji wydarzeń, wedle której Halina Rubinek została rozstrzelana 19 marca 1943 w Krakowie, w towarzystwie Szchory (Cesi) Dränger, znanej jako „Czarna”, która także była łączniczką ŻOB.
Przypisy
- Gusta Dränger, Pamiętnik Justyny, Kraków 1949 r., s. 116, tak opisuje Halinę Rubinek: „Jeździła niestrudzenie, przywoziła im dokumenty, zbierała pieniądze na broń i wracała zawsze rozradowana. Taka w niej już była dziecięca wprost, cudowna radość, taka pogoda, że kiedy nawet chmurzyła się, bił od niej blask, niby od słońca. I do wszystkiego podchodziła niemal beztrosko, powiedziałbyś – z dziecięcą lekkością”.
Pozostali ludzie w kategorii "Inne":
Paweł Rumpel | Julia Olimpia Michałowska | Tusia Fuks | Enrico Rosenbaum | Włodzimierz Eborowicz | Czesław ArkuszyńskiOceń: Halina Rubinek