Jan Piotr Dekowski

---

Życiorys

Jan Piotr Dekowski przyszedł na świat w rodzinie robotniczo-chłopskiej, gdzie jego ojcem był Konstanty Dekowski, a matką Agnieszka z Kurzyców. W okresie od 1926 do 1931 roku uczęszczał do Państwowego Seminarium Nauczycielskiego Męskiego im. Tadeusza Rejtana w Tomaszowie Mazowieckim. Współpraca z nauczycielem Tadeuszem Sewerynem, który kierował Szkolnym Kołem Krajoznawczym, miała duży wpływ na jego rozwój. Odnajdywał pasję w zbieraniu dokumentacji etnograficznej podczas organizowanych wycieczek. Jego aktywność nie ograniczała się jedynie do edukacji; angażował się w harcerstwo, pełniąc funkcję drużynowego oraz komendanta hufca.

Po zakończeniu nauki w szkole średniej, Dekowski rozpoczął pracę jako nauczyciel w kilku szkołach powszechnych w Pludwinach (w latach 1931-1933), Zarzęcinie oraz Tomaszowie Mazowieckim, gdzie nauczał w okresach 1933-1942 i 1945-1950. W 1949 roku zrealizował swoje ambicje akademickie, podejmując studia etnograficzne na Uniwersytecie Łódzkim. W 1953 roku obronił pracę magisterską zatytułowaną „Strój piotrkowski”, pod kierunkiem Kazimiery Zawistowicz-Adamskiej, która to praca ukazała się w 1954 roku w serii Atlas Polskich Strojów Ludowych (tom 11).

Kolejnym kamieniem milowym w jego karierze była obrona pracy doktorskiej w 1968 roku, zatytułowanej „Pożywienie chłopów łowickich”, także pod patronatem K. Zawistowicz-Adamskiej. W 1950 roku zawarł związek małżeński z Bronisławą Golik, również nauczycielką. Para nie doczekała się potomstwa.

Jan Piotr Dekowski zmarł 20 listopada 1988 roku w Łodzi, gdzie również został pochowany, pozostawiając po sobie ślad w historii edukacji i etnografii.

Działalność zawodowa i społeczna

Jan Piotr Dekowski pełnił ważną społeczną funkcję jako kierownik Muzeum Regionalnego w Tomaszowie Mazowieckim, instytucji, która była częścią Polskiego Towarzystwa Krajoznawczego. Po zakończeniu II wojny światowej, powrócił do swojej pracy jako muzealnik oraz nauczyciel. W 1946 roku zorganizował swoją pierwszą wystawę, co stanowiło ważny krok w jego karierze.

W 1950 roku, po >państwowieniu muzeum w Tomaszowie, objął stanowisko kierownika tej placówki. Pracował tam do 1956 roku, kiedy to w wyniku przeniesienia, zaczął pracować w Muzeum Archeologicznego i Etnograficznego w Łodzi. Tam kontynuował swoją pracę aż do przejścia na emeryturę w 1972 roku.

Od 1946 roku, Dekowski był aktywnym członkiem Polskiego Towarzystwa Ludoznawczego, a jego zaangażowanie w działalność towarzystwa sprawiło, że przez wiele kadencji zasiadał w Zarządzie Oddziału PTL w Łodzi. Dodatkowo, był także członkiem Zarządu Głównego PTL w latach 1967-1970 oraz Głównej Komisji Rewizyjnej w latach 1970-1973. Po zakończeniu kariery zawodowej, zaangażował się w prace Kół Miłośników Folkloru Robotniczego w Łodzi, Kaliszu i Opocznie, które zyskały na intensywności po 1974 roku.

W 1984 roku został uznany za członka honorowego Polskiego Towarzystwa Ludoznawczego, co stanowiło wyraz uznania dla jego wkładu w ludoznawstwo. W 1978 roku, za swoją wyjątkową działalność, został uhonorowany Nagrodą im. Oskara Kolberga.

Działalność naukowa

Jan Piotr Dekowski zajmował się badaniami terenowymi, które koncentrowały się na centralnej Polsce. Obszar ten obejmował województwo łódzkie, w tym regiony takie jak Wieluńskie, Piotrkowskie, Sieradzkie oraz Łęczyckie. Dodatkowo, jego prace dotyczyły również terenów Wielkopolski, Mazowsza, Kielecczyzny oraz Małopolski.

Tematyka jego badań obejmowała szeroki zakres, w tym tradycyjne stroje ludowe, zwyczaje kulinarne, rolnictwo, hodowlę, sztukę ludową oraz obrzędowość rodzinną. Dekowski miał także na uwadze folklor robotniczy, co czyni jego badania niezwykle różnorodnymi i bogatymi w kontekst kulturowy.

Podstawowym narzędziem w jego pracy były badania terenowe, które pozwoliły mu na zgromadzenie materiałów w sposób systematyczny. W trakcie tych badań, sporządzał liczne notatki oraz szkice, a także przeprowadzał szczegółową dokumentację fotograficzną, co pozwalało na uchwycenie istotnych detali oraz lokalnych tradycji.

Jego dorobek naukowy jest imponujący, bowiem obejmuje ponad 200 publikacji, w tym książki, artykuły naukowe oraz prace popularnonaukowe. Dzięki tym wszystkim działaniom, Jan Piotr Dekowski przyczynił się do pogłębienia wiedzy na temat kultury i tradycji polskiej.

Spuścizna

W zbiorach Polskiego Towarzystwa Ludoznawczego we Wrocławiu zachowała się część wartościowego archiwum terenowego. W 2016 roku stworzono wykaz archiwaliów, które znajdują się w posiadaniu Towarzystwa. Opracowanie tego dokumentu zostało zrealizowane w ramach projektu „Opracowanie i udostępnienie unikatowej spuścizny po dr Janie Piotrze Dekowskim – wybitnym polskim etnografie i badaczu folkloru”. W ramach tych prac powstała także specjalna wyszukiwarka archiwaliów, ułatwiająca dostęp do zgromadzonych informacji.

Realizację tego przedsięwzięcia kontynuuje projekt „Materiały etnograficzne z archiwum Polskiego Towarzystwa Ludoznawczego”, w ramach którego udostępniono w internecie starannie wybrane materiały z badań terenowych. Obejmują one różnorodne zagadnienia, w tym regionalne stroje ludowe, wzorniki, próbki tkanin oraz fragmenty koronek i haftów z różnych rejonów województwa łódzkiego. Dodatkowo, zgromadzone materiały dotyczą folkloru, obrzędowości tradycyjnej, rzemiosła oraz budownictwa ludowego.

Interesującym elementem tej spuścizny są materiały związane z działalnością Kół Miłośników Folkloru, które mają ogromne znaczenie dla utrzymania tradycji. W szczególności istotny jest zbiór, który znajduje się w Muzeum Okręgowym Ziemi Kaliskiej, gdzie zgromadzono informacje dotyczące tychże kół na terenie Kalisza, Opoczna i Łodzi.

Publikacje

Oto wybrane publikacje Jana Piotra Dekowskiego, które odzwierciedlają jego wkład w badania nad kulturą ludową:

• Strój piotrowski (1954),
• Strój sieradzki (1959),
• Łęczycki strój ludowy (1985),
• Z badań nad pożywieniem ludu łowickiego 1880–1939 (1968).

Materiały dostępne we wersji cyfrowej

W Bibliotece Cyfrowej Uniwersytetu Wrocławskiego zgromadzono bogaty zbiór materiałów pochodzących z wielu badań terenowych, które były realizowane przez Jana Piotra Dekowskiego. W sumie kolekcja składa się z 38 różnych zespołów tematycznych, które obejmują szeroką gamę zagadnień i interesujących dokumentów.

• wiedza i zajęcia ludu związane z lasem,
• opowieści ludowe – materiały warsztatowe, wypisy,
• materiały do pracy doktorskiej,
• kądzielnice w powiecie łowickim,
• opowieści sieradzkie,
• muzykanci – materiały warsztatowe,
• odpowiedzi na ankiety i kwestionariusze,
• pieśni i tańce obrzędowe,
• pieśni i wiersze,
• ilustracje dotyczące pożywienia i sprzętów domowych,
• folklor ziemi łęczyckiej,
• pożywienie w zróżnicowaniu regionalnym,
• pożywienie chłopów – materiały do druku,
• encyklopedia pożywienia – wstęp oraz materiały do charakterystyki pożywienia łowickiego, hasła do encyklopedii (poprawione) oraz indeksy do pożywienia,
• encyklopedia pożywienia – hasła: A-M,
• obrzędowość rodzinna w środkowej Polsce,
• encyklopedia pożywienia – hasła: N-Z,
• scenariusze audycji, wystaw i filmów oświatowych,
• kwestionariusze i ankiety do badań terenowych,
• tańce obrzędowe sieradzkie,
• wesele – odpowiedzi na kwestionariusze,
• obrzędy zapustne, ostatki,
• wesele – materiały warsztatowe,
• stroje ludowe – fotografie elementów strojów,
• stroje ludowe – próbki tkanin.

Każda z tych kategorii odzwierciedla różnorodność badań i znaczenie pracy Dekowskiego oraz jego wkład w poznanie kultury lokalnej.

---

Oceń: Jan Piotr Dekowski

---