Maryla Marchewianka

---

Rodzina

Maryla Marchewianka była córką żydowskiego kupca Mordki vel Markusa Marchewa (1871–1939) oraz Etty z domu Tempel. Warto zaznaczyć, że była także kuzynką Stefanii z Marchewów Tuwimowej (1894–1991), która była żoną znanego poety Juliana Tuwima. Przez wiele lat swojego życia, około trzydziestu, funkcjonowała w dokumentach pod imieniem Maria (Marja). Dopiero w 1928 roku udało jej się przywrócić właściwe imię Maryla.

Edukacja

W latach 1907–1915 Maryla Marchewianka zdobywała swoje pierwsze wykształcenie w Szkole Żeńskiej Towarzystwa im. Elizy Orzeszkowej w Łodzi, mieszczącej się przy ulicy Spacerowej. Jej determinacja i ciężka praca przyniosły efekty, gdy 26 czerwca 1917 roku zdała egzamin maturalny po odbyciu dodatkowego kursu przygotowawczego. Od lutego 1919 roku przystąpiła do studiów w dziedzinie botaniki na Wydziale Filozoficznym Uniwersytetu Jagiellońskiego.

W roku akademickim 1923/1924, równolegle do studiów, była też słuchaczką Studium Pedagogicznego tej samej uczelni. W ciągu lat 1922–1924 aktywnie brała udział w badaniach prowadzonych w Zakładzie Botanicznym im. Edwarda Janczewskiego na Wydziale Rolniczym UJ, gdzie pod kierunkiem Kazimierza Roupperta zajmowała się badaniami nad glonami polskiego odcinka Bałtyku. W roku 1922 była również uczestniczką wyprawy naukowej nad Bałtyk, co pomogło jej poszerzyć wiedzę i zdobyć cenne doświadczenia.

W październiku 1924 roku Maryla uzyskała absolutorium, co było istotnym krokiem na drodze do jej dalszej kariery. Dnia 10 marca 1928 roku obroniła doktorat z filozofii w zakresie botaniki na Wydziale Filozoficznym Uniwersytetu Jagiellońskiego. Jej praca nosiła tytuł „Ze studjów nad glonami polskiego Bałtyku”, a promotorem był wybitny profesor Władysław Szafer, chociaż wyniki badań były efektem pracy wykonywanej wcześniej pod okiem Roupperta.

W marcu 1930 roku Maryla zdobyła dyplom nauczyciela szkół średnich, specjalizując się w biologii oraz filozofii, czego świadectwem był dokument wydany przez Państwową Komisję Egzaminacyjną w Krakowie, uprawniający ją do nauczania w polskich szkołach średnich.

Praca dydaktyczna

W 1925 roku Maryla Marchewianka rozpoczęła swoją karierę zawodową jako nauczycielka przedmiotu przyrodoznawstwo w łódzkim Gimnazjum Żeńskim im. Orzeszkowej. Jej zaangażowanie w edukację szybko zaowocowało, bowiem od roku akademickiego 1934/1935 jej obowiązki w tym gimnazjum były dodatkowo wzbogacone o rolę starszego asystenta na Wydziale Matematyczno-Przyrodniczym Wolnej Wszechnicy Polskiej, gdzie miała zaszczyt pracować u boku prof. Marii Skalińskiej.

W ramach swojej pracy dydaktycznej, Maryla prowadziła ćwiczenia z botaniki ogólnej oraz systematycznej, zajmowała się także systematyką roślin niższych, a jej kompetencje obejmowały również nauczanie anatomii i morfologii roślin. Warto podkreślić, że Miała na swoim koncie także nadzór nad salą ćwiczeń z botaniki, gdzie mogła dzielić się swoją wiedzą i doświadczeniem z uczniami. Jej angażująca postawa oraz pasja do nauczania sprawiły, że zdobyła uznanie zarówno w gimnazjum, jak i w Wolnej Wszechnicy Polskiej.

Maryla Marchewianka kontynuowała swoją pracę do roku 1939, wnosząc niezatarte ślady w edukację młodych ludzi, kształcąc ich w zakresie nauk przyrodniczych.

Działalność naukowa

Maryla Marchewianka osiągnęła istotne sukcesy w dziedzinie glonów, wyznaczając nowe obszary badań ich występowania na polskim odcinku Bałtyku. Jej praca przyczyniła się także do zgłębienia morfologii krasnorosta Ceramium diaphanum. W ramach pracy doktorskiej usiłowała scharakteryzować nowy gatunek zielenicy, Endoderma Roupperti; zdobytą wiedzę jednak uznano za niewystarczającą.

Wyniki jej badań znalazły odbicie w klasyfikacjach botanicznych, gdzie taksony opisane przez nią oznaczane są skrótem jej nazwiska – Marchew., na przykład, Pringsheimiella scuttata (Reinke) Marchew. in Spraw.

Wykaz publikacji

Marchewianka opublikowała trzy prace naukowe, z których dwie zostały włączone do jej dysertacji doktorskiej:

• Przyczynek do morfologii Ceramium diaphanum z Gdyni („Kosmos”, 1924),
• Z flory glonów polskiego Bałtyku („Sprawozdania Komisji Fizjograficznej Polskiej Akademii Umiejętności„, 1925),
• Ze studjów nad glonami polskiego Bałtyku („Czasopismo Przyrodnicze”, 1927).

Członkostwo

Od stycznia 1927 roku, Maryla marchewianka była aktywną członkinią Towarzystwa Przyrodniczego im. Stanisława Staszica w Łodzi. W okresie 1930–1938 sprawowała także rolę członka zarządu tego towarzystwa. Dodatkowo, przed rokiem 1926, dołączyła do Polskiego Towarzystwa Botanicznego. 10 czerwca 1927 roku jej kandydaturę na współpracowniczkę Komisji Fizjograficznej zatwierdził Wydział III Matematyczno-Przyrodniczy Polskiej Akademii Umiejętności.

Okoliczności śmierci

25 września 1939 roku miało miejsce dramatyczne wydarzenie, które na zawsze zmieniło życie wielu ludzi. Tego dnia Maryla Marchewianka została aresztowana przez hitlerowców razem ze swoim ojcem. Mordka Marchew, znany z zaangażowania w działalność społeczną oraz syjonistyczną, był osobą uwzględnioną na listach traktowanych jako wrogie przez narodowych socjalistów, co spowodowało, iż znalazł się w niebezpiecznej sytuacji z rąk folksdojczów w Łodzi.

W wyniku swojej przynależności do ugrupowania syjonistycznego, ojciec Maryli został poddany surowemu wyrokowi śmierci. Został rozstrzelany 13 października 1939 roku, co było jednym z wielu tragicznych przypadków tych czasów. Prawdopodobnie tego samego dnia dotknęło to również Marylę Marchewiankę, która najprawdopodobniej zginęła w tej samej egzekucji, co jej ojciec.

Obydwoje, ojciec i córka, pozostali w pamięci jako ofiary brutalnych działań reżimu, a ich miejsce pochówku jest nadal nieznane, co dodaje kolejny smutek do ich historii.

---

Oceń: Maryla Marchewianka

---